ΚΛΕΙΔΑΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
25/04/2021
Μια βαθύτερη οπτική για τα γεγονότα των καιρών μας
Οι Στωικοί ανακάλυψαν πριν 2.500 χρόνια αυτό, στo οποίο κατέληξαν οι σύγχρονοι αναλυτές. Ο φόβος του
θανάτου, μας επηρεάζει στην ζωή μας περισσότερο από τον ίδιο τον θάνατο. Δηλαδή
το αντικείμενο του φόβου είναι ο ίδιος ο φόβος. Η Ιδέα του θανάτου καθορίζει τη
ζωή μας και μετασχηματίζει την Θρησκευτική πίστη και κοσμοθεωρία μας. Η άγνοια του θανάτου, οδηγεί στην αμφιβολία της αθανασίας της ψυχής και την προσκόλληση στις ηδονές της ύλης.
Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κορύφωσε την αγωνία των ανθρώπων της αρχαιότητας ότι η μοίρα και ο θάνατος είναι στα χέρια των ισχυρών. Η αγωνία της ενοχής και καταδίκης κορυφώθηκε το Μεσαίωνα με τους χριστιανούς και η αγωνία έλλειψης νοήματος από την Μεταρρύθμιση και τον Διαφωτισμό ως τις μέρες μας. Η ψυχολογία λέει ότι η παθολογική αγωνία είναι η συνείδηση των άλυτων συγκρούσεων, στα δομικά στοιχεία της προσωπικότητας π.χ. ορμές και απωθήσεις, το φανταστικό και πραγματικό, τάσεις, επιθυμίες, εφέσεις και ανάγκες που διαμορφώνουν την εμπειρία της αδυναμίας, της ατέλειας και της απόρριψης.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, έγινε πραγματικότητα αυτό που αισθάνονταν οι υπαρξιστές του 19ου αιώνα, ότι απωλέσαμε τον Θεό και εισήλθαμε στο μηδενισμό. Οι άνθρωποι μετασχηματίστηκαν σε πράγματα, τεμάχια της πραγματικότητας, που μπορεί να μετρήσει και να ελέγξει η επιστήμη. Ο νατουραλιστικός αστισμός, έκανε το πρόσωπο δοχείο καθολικών εννοιών. Το ατομικό εγώ έγινε κενός χώρος και φορέας κάποιου που δεν είναι ο εαυτός του, με τον οποίο αποξενώθηκε. Στις αρχές του 21ου αιώνα οι άνθρωποι είναι τα πράγματα που αν δεν βρουν την θέση τους στην Νέα τάξη Πραγμάτων, αποβάλλονται στο περιθώριο και στην αγωνία της ανυπαρξίας, που πήρε το πρόσωπο ενός ολόκληρου τεχνοκρατικού συστήματος. Δεν εξελίχθηκε ο άνθρωπος ηθικά, αλλά εξελίχθηκε οντολογικά η μηχανή που υπηρετεί. Τώρα για τα ανθρωπάκια έμεινε μόνο το θάρρος της απελπισίας. Ο άνθρωπος που έχασε πριν ένα αιώνα, έναν κόσμο με νόημα και έναν εαυτό που ζει με νόημα, είναι αναγκαίο να διευρύνει την ιδέα για την πνευματική του ταυτότητα. Ο κόσμος των αντικειμένων που δημιούργησε ο άνθρωπος, τον παρέσυρε μέσα του χάνοντας την υποκειμενικότητά του, θυμίζοντας τη λίμνη που πνίγηκε ο Νάρκισσος παρασυρόμενος από το είδωλό του.
Συνοπτικά τον 19ο αιώνα χάσαμε το Θεό, τον 20ο χάσαμε τον κόσμο και τον 21ο χάνουμε τον άνθρωπο. Αν ο άνθρωπος δεν κάνει αυτό που περίμενε από το Θεό και τον κόσμο, τότε θα γίνει μετάνθρωπος, εξάρτημα μιας μηχανής. Το δρόμο του μηδενισμού ανοίγουν οι σύγχρονοι κυνικοί, μια καρικατούρα των αρχαίων κριτικών του πολιτισμού, που βασίζονταν στο λόγο, το φυσικό νόμο, επαναστάτες ορθολογιστές σε ένα κόσμο δεισιδαιμονιών. Οι σύγχρονοι κυνικοί όμως δεν πιστεύουν στο λόγο, δεν έχουν κριτήριο αλήθειας ούτε δεδομένες αξίες, ούτε απαντήσεις για τα ερωτήματα του νοήματος της ύπαρξης. Προσπαθούν να υπονομεύσουν κάθε κανόνα και να αποκρούουν κάθε λύση που θα τους στερούσε την άδεια να απορρίπτουν ό,τι επιθυμούν. Άδειοι από πρωταρχικά νοήματα όσο και από το έσχατο, αποτελούν εύκολα θύματα της νευρωτικής αγωνίας. Είναι όπως εκείνοι οι φοιτητές που λένε με ευκολία στον Ακαδημαϊκό καθηγητή τους «άποψή σας, εγώ διαφωνώ» και έτσι κλέβουν αξία για τον εαυτό τους απαξιώνοντάς τον. Η αναγκαστική αυτοεπιβεβαίωση και η φανατική αυτοπαράδοση, είναι εκφράσεις μη δημιουργικού θάρρους να υπάρχεις ως πρόσωπο.
Η Ανθρωπότητα μεταβαίνει από μια Ιστορική περίοδο εξέλιξης σε μια Νέα. Μοιάζει να διασχίζει ένα επικίνδυνο ποτάμι, πατώντας πάνω σε πέτρες που γλιστράνε ή κουνιούνται, κάνοντας το εγχείρημα αμφίβολο. Έτσι ακριβώς αμφίβολα είναι τα δεδομένα, οι όροι και οι έννοιες που είχαμε. Αργά ή γρήγορα η ανθρώπινη σκέψη, θα καταφύγει στα αμετάβλητα Αρχέτυπα και τα Θεμέλια των Αξιών που υπάρχουν στις ρίζες της, εκεί που βρίσκεται το νόημα της Ζωής, στην ολοκλήρωση του Ανθρώπου. Άλλοι σώζονται στην Αγιότητα, άλλοι στην ωραιότητα, άλλοι στη σοφία, άλλοι στην απόλαυση, άλλοι στην πολιτική και άλλοι στην επανάσταση. Βέβαια η γνήσια πνευματική ενεργητικότητα, αποτελεί πάντα και ένα επικίνδυνο τόλμημα, διαφορετικά ανήκει στο χώρο της φλυαρίας της θνητότητας. Η Αρχαία, η Μεσαιωνική και η Σύγχρονη περίοδος σηματοδοτούν 3 περιόδους αγωνίας για το ον που εμπεριέχεται στο Ον. Συνθέτουν το νόημα της απελπισίας και το αδιέξοδο όπου το μη ον στέφεται νικητής.
Η Χριστιανική επιλογή είναι η σωτηρία της ψυχής και του προσώπου από το μηδέν, όλα τα άλλα έπονται. Αυτή η τοποθέτηση συνείδησης, οριοθετείται εσχατολογικά από την Θεία Κρίση. Από αυτήν την στάση ζωής φυγομαχούν οι περισσότεροι χριστιανοί, συνηγορώντας στην άποψη ότι ο πολιτισμός μας έγινε ρηχός. Πολλοί αποδίδουν ευθύνη στον ερπετοειδή εγκέφαλο των επιθυμιών μας και άλλοι στο Θεό που επέτρεψε κάτι τέτοιο. Την εποχή εκείνη, στις ομάδες των Γνωστικών, υπήρχε η γνώση ότι κάποιοι κατώτεροι δημιουργοί έφτιαξαν τα κατώτερα σώματα του Ανθρώπου με τα ένστικτα και τις επιθυμίες. Ο Χριστός είπε μια παραβολή για να το ταξινομήσει:
Στην παραβολή των ζιζανίων, ο κύριος ενός αγρού διαλέγει καλό σπόρο για να σπείρει, αλλά το βράδυ ο διάβολος θα ρίξει κρυφά και δικούς του σπόρους. Όταν οι εργάτες λένε στον κύριο να βγάλουν τα ζιζάνια, ο κύριος δεν τους αφήνει, διότι φοβάται μήπως χαθεί το καλό σιτάρι (να γιατί ο φόβος θεωρείται αρχή Σοφίας από τους Πατέρες). Όταν θα έρθει η ώρα του θερισμού τους λέει, τότε οι θεριστές θα κάνουν δεμάτια τα ζιζάνια και θα τα κάψουν, ώστε να μείνει ο καθαρός σίτος στη συγκομιδή. Το βαθύτερο νόημα είναι ότι αν ξεριζωθεί η επιθυμία εν γένει θα είναι λάθος. Αφενός γιατί η στέρηση του όντος γεννά την κακία που υπάρχει στην ανυπαρξία (δηλαδή εγκλωβιζόμαστε το Μη Ον) και αφετέρου δίχως την διακαή επιθυμία της ένωσης με τον Θεό, δεν πραγματοποιείται πνευματική εξέλιξη.
Κάθε οργανισμός, από τον πιο απλό μιας αμοιβάδας, ως τον πιο σύνθετο, έναν άνθρωπο είτε θεωρείται μικρής σημασίας όπως το μερμήγκι, είτε μεγάλης όπως ο πλανήτης μας, διαθέτει ένα σχέδιο προδιαγραφής και εξέλιξης της ζωής του. Το σχέδιο ζωής κάθε οργανισμού διαθέτει δύο βασικά προγράμματα λειτουργιών, το ένα είναι η αυτοσυντήρηση με το ένστικτο της επιβίωσης και το άλλο η σεξουαλικότητα και η αναπαραγωγή. Όσον αφορά τον άνθρωπο, το πρώτο σχετίζεται με την διατροφή και τον φόβο του θανάτου και το άλλο με τον έρωτα και την τόλμη να ζεις. Τα ένστικτα συνδέονται με τον πρώτο ερπετοειδή εγκέφαλο και την αμυγδαλή, που εδράζει η σχέση ανταμοιβής και τιμωρίας, πόνου και ηδονής. Ο Φρόιντ τα ονόμασε libido και mortido, ενώ ο Ράιχ τα σύνδεσε με την αντιοργόνη και την οργόνη. Απελευθερωνόμαστε από αυτήν την μηχανική σχέση, όταν η αυτοεκτίμησή μας νικήσει την ενοχή και την αυτοκαταδίκη, όταν η αυτοαποδοχή μας υπερβεί το κενό της έλλειψης νοήματος της ζωής και τέλος όταν η αυτογνωσία μας φτάσει στην εμπειρία της προσωπικής ένωσης με τον Θεό που ενυπάρχει εντός μας, στην επίγνωση της αθανασίας που αποτελεί Θεία Δωρεά και κατανικά τον φόβο του θανάτου. Είναι η απελευθέρωση της ύπαρξης που άρχεται κάτω από Νόμους φυσικούς και ηθικούς και δίνει τη θέση της στο Είναι, όταν το ατομικό εγώ γίνεται Εγώ Ειμί, δηλαδή αποκτά πρόσωπο.
Θάρρος είναι η ετοιμότητα να αναλάβουμε τη διαχείριση της αρνητικότητας κάθε φόβου, αναγκών, κόπου, πόνου, ανασφάλειας, απώλειας ή καταστροφής. Θάρρος και φόβος έχουν ψυχοσωματικό χαρακτήρα και αποτελούν βασικό συστατικό της ζωής. Η ισορροπία φόβου και θάρρους είναι το κλειδί της αποδοχής της ζωής και του εαυτού που αντιστέκεται στο Μηδέν από όπου προήλθε και το μη Ον, που αποτελεί την άρνηση του Όντος, του αληθινού μας εαυτού. Ο φόβος ή το θάρρος για τη ζωή και το θάνατο έχουν αλληλεξάρτηση. Η ανισορροπία φόβου και θάρρους καταστρέφει τη ζωή, ο φόβος της ύπαρξης μειώνει την ζωτικότητα κι έτσι υποστέλλεται το θάρρος. Αυτό αποτελεί σημάδι τέλους κάθε ιστορικής εποχής.
Το θάρρος είναι η γνώση τι να αποφύγεις και τι να κάνεις, είναι προϊόν έλλογης διαδικασίας μόνο για τον άνθρωπο. Στη ζωή λειτουργεί υπό τον νόμο της αγελαίας συνείδησης. Επομένως θάρρος εννοούμε ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό κατ’ ουσίαν. Η ζωτικότητα στον άνθρωπο είναι τόσο μεγάλη, όσο και το νόημα που αποδίδει στην ζωή του και γι’ αυτό ο άνθρωπος διαθέτει εν δυνάμει μεγαλύτερη ζωτικότητα σε σχέση με τα ζώα, άσχετα αν αυτό δεν διακρίνεται πάντα επειδή τα ζώα εκδηλώνουν πιο άμεσα την δύναμη ζωής που ωθείται από τον προορισμό που έχει ως νόημα κάθε είδος. Η ζωτικότητα είναι δύναμη δημιουργίας, όπου ο άνθρωπος υπερβαίνει τον εαυτό του χωρίς να τον χάνει. Η δημιουργικότητα της ανθρώπινης τεχνολογίας είναι η υλική όψη της πνευματικής του δημιουργικότητας, όπου γίνεται προφανές ότι σε σχέση με τα ζώα μόνο ο άνθρωπος διαθέτει πλήρη ζωτικότητα.