Βίος και Συγγραφικό έργο του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως α' μέρος

Βίος και Συγγραφικό έργο του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως

Ο βίος του Αγίου Νεκταρίου

Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως γεννήθηκε την Τρίτη 1 Οκτωβρίου του 1846 στην Σηλυβρία της Τουρκοκρατούμενης Θράκης, από ευσεβείς και φτωχούς γονείς, τον Δήμο (Δημοσθένη) και Μπαλού (Βασιλική) Κεφαλά. Ο πατέρας του καταγόταν από τα Ιωάννινα, ναυτικός στο επάγγελμα, και η μητέρα του καταγόταν από την Σηλυβρία. Ήταν το πέμπτο παιδί της οικογένειας και είχε πέντε ή έξι αδέρφια: τον Δημήτριο, τον Γρηγόριο, τη Σμαράγδα, τη Σεβαστή, τη Μαριώρα και τον Χαραλάμπη (το όνομα και η ύπαρξη του οποίου εμφανίζονται στην διαθήκη του Αγίου, ενώ κάποιες πηγές τον θέλουν να αντικατέστησε τον Άγιο ως διδάσκαλος στο χωριό Λιθί της Χίου). Το αρχικό του όνομα ήταν Αναστάσιος.

Έλαβε τα πρώτα γράμματα από την μητέρα του μαζί με χριστιανικές διδαχές. Στη Σηλυβρία τελείωσε το δημοτικό και το σχολαρχείο. Ήταν ένα ευφυέστατο παιδί με πολύ καλή μνήμη, που έδειξε την διδασκαλική και θεολογική του κλίση από πολύ νωρίς. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε ηλικία μόλις επτά ετών, έραβε φύλλα χαρτιού μεταξύ τους με σκοπό να φτιάξει βιβλία για να γράψει σε αυτά τα λόγια του Θεού, όπως ο ίδιος είπε στην μητέρα του.

Κατόπιν μετανάστευσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εργάστηκε στην αρχή σε καπνοπωλείο, τόσο για να βοηθήσει οικονομικά την οικογένεια του όσο και για να μπορέσει να συνεχίσει τις σπουδές του.

Εκείνο τον καιρό άρχισε να μελετά και να συλλέγει ρητά και αποφθέγματα Αγίων Πατέρων και κλασικών φιλοσόφων, τα οποία αποτέλεσαν το δίτομο βιβλίο «Ιερών και φιλοσοφικών λογίων θησαύρισμα», που εξέδωσε το 1895. Τα συγκέντρωνε όχι μόνο για δική του χρήση, αλλά και για να μπορέσει να τα μεταφέρει στους συνανθρώπους του και να τους ωφελήσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πλευράς του χαρακτήρα του είναι ότι έγραφε κάποια από αυτά τα γνωμικά στις χάρτινες καπνοσακούλες του καπνοπωλείου, ώστε να τα διαβάσουν και να ωφεληθούν όσοι τις χρησιμοποιούσαν. Η πρακτική αυτή έλυνε και το πρόβλημα της δημοσίευσης τους από εκείνον, ελλείψει χρηματικών πόρων.

Πριν ακόμα συμπληρώσει το 20^ό έτος της ηλικίας του, προσελήφθη ως παιδονόμος στο σχολείο του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη (διευθυντής του σχολείου αυτού ήταν ο θείος του -από την πλευρά της μητέρας του- Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης) όπου συνέχισε τις σπουδές του, ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν διδάσκοντας τις μικρότερες τάξεις.

Την ίδια περίοδο έλαβε χώρα και το πρώτο θαύμα του Αγίου Νεκταρίου. Ενώ βρισκόταν σε ιστιοφόρο και ταξίδευε για να πάει από την Κωνσταντινούπολη στην ιδιαίτερη πατρίδα του -για να εορτάσει μαζί με την οικογένεια του τα Χριστούγεννα- έπιασε μεγάλη τρικυμία. Με την παραίνεση και τις προσευχές όμως του Αγίου, το πλοίο κατάφερε να φτάσει στον προορισμό του και έτσι γλύτωσαν τη ζωή τους οι συνεπιβάτες του και φυσικά ο ίδιος.

Μετά την Κωνσταντινούπολη ο «Άγιος του 20ου αιώνα μετέβη στη Χίο. Εκεί στην αρχή εργάστηκε ως δημοδιδάσκαλος στο χωριό Λιθί, ενώ παράλληλα κήρυττε σε Ιερούς ναούς της περιοχής.

Μετά την πάροδο επτά ετών, εισήλθε ως δόκιμος μοναχός στην «Νέα Μονή», της Χίου, σε ηλικία 27 ετών. Τρία χρόνια αργότερα έγινε μοναχός (στις 7 Νοεμβρίου 1876) και έλαβε το όνομα Λάζαρος, ενώ άρχισε να εργάζεται ως γραμματέας του μοναστηριού. Λίγους μήνες αργότερα (στις 15 Ιανουαρίου 1877) χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος από τον τότε Μητροπολίτη Χίου, Γρηγόριο. Κατά την χειροτονία του έλαβε το όνομα Νεκτάριος.

Το ίδιο έτος (1877) έφυγε από την Νέα Μονή με άδεια και πήγε στην Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι τα έξοδα των σπουδών του αυτών κάλυψαν οι αδερφοί Χωρέμη -ο Ιωάννης και ο Δημοσθένης Χωρέμης. Στο νησί της Χίου επέστρεψε μετά από τρία έτη, έχοντας στις αποσκευές του το πτυχίο του Γυμνασίου.

Στα τέλη Σεπτέμβρη του 1882 μετέβη στην Αλεξάνδρεια όπου παρουσιάστηκε στον Πατριάρχη Σωφρόνιο και του εξέθεσε την επιθυμία του να συνεχίσει τις σπουδές του, δίνοντάς του και μια συστατική επιστολή από τον Ηγούμενο της Νέας Μονής, Νικηφόρο. Ο Σωφρόνιος όντως τον βοήθησε αναλαμβάνοντας το Πατριαρχείο το ένα μέρος από τα έξοδα των σπουδών, (ενώ το υπόλοιπο το κάλυψαν οι αδερφοί Χωρέμη) θέτοντάς του όμως ως όρο μετά το πέρας των σπουδών του, να επιστρέψει στην Αλεξάνδρεια και να εργαστεί για το Πατριαρχείο.

Έτσι ο Άγιος Νεκτάριος, πήρε για άλλη μια φορά τον δρόμο για την Αθήνα όπου γράφτηκε στην Θεολογική Σχολή Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε τρία χρόνια αργότερα. Στην Θεολογική Σχολή διδάχθηκε: Δογματική, Ηθική, Παλαιά Διαθήκη, Εβραϊκά, Καινή Διαθήκη, Ποιμαντική, Πατρολογία, Χριστιανική Αρχαιολογία, Κατηχητική, Συμβολική και Ιστορία Δογμάτων. Την περίοδο των σπουδών του υπηρέτησε ως διάκονος στους ναούς: της Αγίας Ειρήνης (Αιόλου), της Παντάνασσας (Μοναστηράκι) και του Αγίου Νικολάου (Πευκάκια).

Τέλη του 1885 ή αρχές του 1886 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια έχοντας τελειώσει τις σπουδές του στην Θεολογική Σχολή Αθηνών. Φτάνοντας εκεί ανέλαβε αμέσως καθήκοντα ιεροκήρυκα. Στις 23 Μαρτίου του 1886 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος στον Ναό του Αγίου Σάββα από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, ενώ τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου ανήλθε στο αξίωμα του Αρχιμανδρίτη. Εργάστηκε ως γραμματέας του Πατριαρχείου και κατόπιν ως Πατριαρχικός Επίτροπος στο Κάιρο.

Τον Ιανουάριο του 1889 ο Πατριάρχης Σωφρόνιος, αναγνωρίζοντας την αξία του Αγίου και βλέποντας την αγάπη με την οποία τον περιέβαλαν οι πιστοί, τον χειροτόνησε Μητροπολίτη Πενταπόλεως. Ο Άγιος ασκούσε τα καθήκοντα του με ζήλο και υποδειγματικό τρόπο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, το ποίμνιό του να τον αγαπά όλο και περισσότερο, ενώ -στον αντίποδα- κάποιοι στο Πατριαρχικό περιβάλλον άρχισαν να τον συκοφαντούν από μόχθο για την αγάπη που του είχαν οι χριστιανοί, αλλά και το μεγαλείο του χαρακτήρα του.

Οι συκοφάντες έριξαν τους σπόρους τους, κι εκείνοι βρήκαν γόνιμο έδαφος στον υπερήλικο Πατριάρχη με αποτέλεσμα να αφαιρεθούν από τον Άγιο Νεκτάριο τα αξιώματά του, και να του επιτραπεί μόνο να διαμένει στο δωμάτιο του, χωρίς να μπορεί να κινείται στην περιοχή του Καΐρου και στις γύρω κωμοπόλεις. Οι συκοφάντες όμως δεν έμειναν ικανοποιημένοι. Συνέχισαν το βδελυρό τους έργο και έτσι, στις 11 Ιουλίου του 1890 εξεδόθη από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας «απολυτήριο», με το οποίο υποχρέωναν τον Άγιο να εγκαταλείψει την Αίγυπτο, παρόλο που εκείνος είχε συμμορφωθεί απόλυτα και χωρίς διαμαρτυρίες στις εντολές του Σωφρόνιου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το «απολυτήριο» δεν ήταν σύμφωνο με τους κανόνες της Εκκλησίας -δεν είχε γίνει εκκλησιαστική δίκη- αλλά και δεν του καταβλήθηκαν οι μισθοί που του χρωστούσε το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας από την μέρα που χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Πενταπόλεως έως και την ημέρα που τον ανάγκασαν να αποχωρήσει από την Αίγυπτο.

Έτσι ο Άγιος Νεκτάριος πήρε για τρίτη φορά τον δρόμο για την Αθήνα. Από την στιγμή που έφτασε στην ελληνική πρωτεύουσα, άρχισε να αναζητά κάποια θέση που θα του επέτρεπε να προσφέρει ξανά τις υπηρεσίες του στους ανθρώπους. Μετά από ένα δύσκολο χρόνο, λόγω της άσχημης οικονομικής του κατάστασης, διορίστηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος ιεροκήρυκας Ευβοίας, στις 15 Φεβρουαρίου του 1891. Κοντά στους εκεί χριστιανούς έμεινε δυόμιση χρόνια, έως τον Αύγουστο του 1893, όπου μετατέθηκε στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος. Στην νέα του θέση παρέμεινε μόλις μισό χρόνο.

Το ήθος του, ο εξαίσιος χαρακτήρας του, η ευσέβεια του, αλλά και οι πράξεις του, έκαναν το ποίμνιό του να τον αγαπά σαν πατέρα και η φήμη του άρχισε να εξαπλώνεται συνεχώς. Λίγο αργότερα, τον Μάρτιο του 1894, ο Άγιος Νεκτάριος διορίστηκε διευθυντής της Ριζαρείου σχολής.

Στην διεύθυνση της Ριζαρείου παρέμεινε για 14 ολόκληρα χρόνια. Στο διάστημα αυτών των ετών έδωσε νέα πνοή στο ίδρυμα και βοήθησε στην εκπαίδευση και την ανάδειξη πλήθους κληρικών και επιστημόνων. Παράλληλα συνέχισε -με μεγαλύτερη μάλιστα ένταση- το συγγραφικό του έργο. Μια ασχολία που τον συνόδευε από τα νεανικά του χρόνια και που χάρισε σε εμάς πνευματικούς θησαυρούς γεννημένους στο μυαλό και την ψυχή του Αγίου Νεκταρίου.

Τις περισσότερες ώρες της ημέρας εργαζόταν για τις ανάγκες της σχολής και τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο του τον μοίραζε στην προσευχή, στην μελέτη, στην συγγραφή και στην αγαπημένη του ασχολία: την φροντίδα λουλουδιών και δέντρων.

Κατά την διάρκεια των θερινών διακοπών της σχολής, το καλοκαίρι του 1898, ο Άγιος Νεκτάριος επισκέφθηκε το Άγιο Όρος, όπου και περιόδευσε στις εκεί Μονές για σχεδόν δύο μήνες. Στο διάστημα αυτό μελέτησε εκτενώς τα χειρόγραφα στις βιβλιοθήκες των Μονών, προς αναζήτηση υλικού για τις επιστημονικές εργασίες του.

Παράλληλα με τα καθήκοντα του διευθυντού της Ριζαρείου, αναλαμβάνει και φιλανθρωπική δράση συνδράμοντας όσους είχαν ανάγκη σε πνευματικό και υλικό επίπεδο. Η έντονη σωματική και πνευματική δράση εκείνων των ετών, επέδρασε αρνητικά στην υγεία του Αγίου, ο οποίος νοσούσε όλο και πιο συχνά. Τότε ήταν που στο μυαλό του γεννήθηκε η ιδέα της επιστροφής στον μοναστικό βίο και ζήτησε από την Νέα Μονή Χίου το απολυτήριό του, ώστε να μπορέσει να μονάσει όπου ήθελε. Το εν λόγω απολυτήριο εστάλη από την Νέα Μονή στον Άγιο Νεκτάριο στις 24 Νοεμβρίου του 1900.

Όταν κάποια στιγμή ο Άγιος γνωρίστηκε με την Χρυσάνθη Στρογγυλού (μετέπειτα Ηγουμένη Ξένη), μια τυφλή και ευσεβή γυναίκα, μπήκε το πρώτο λιθαράκι για την δημιουργία της Μονής στην Αίγινα. Η Χρυσάνθη μαζί με μερικές ακόμα γυναίκες επιθυμούσαν να μονάσουν και αναζητούσαν ένα πνευματικό οδηγό, τον οποίο βρήκαν στο πρόσωπο του Αγίου Νεκταρίου. Με παραίνεση του άρχισαν να αναζητούν τόπο για την δημιουργία ενός Μοναστηριού, και τελικά κατέληξαν σε μια ερειπωμένη Μονή -αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και διαλυμένη από το 1834 με διάταγμα των Βαυαρών- στην Αίγινα. Όταν επισκέφθηκε και ο Άγιος τον τόπο εκείνο, αποφασίστηκε να επισκευαστούν τα παλαιά κτήρια της μονής και να τεθεί το μοναστήρι ξανά σε λειτουργία. Οι εργασίες για τον σκοπό αυτό ξεκίνησαν το 1904, η δε Μονή θα ήταν αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Ο Άγιος από την Αθήνα, όπου ήταν ακόμα διευθυντής στην Ριζάρειο, καθοδηγούσε τις μοναχές και όποτε έβρισκε χρόνο επισκεπτόταν την Μονή στην οποία έμελλε να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Μετά από τέσσερα χρόνια, έχοντας πλέον αποφασίσει να αποσυρθεί στο Μοναστήρι της Αίγινας και να ασχοληθεί με την οργάνωσή του και την πνευματική καθοδήγηση των καλογριών που το στελέχωναν, υπέβαλε την παραίτησή του στο διοικητικό συμβούλιο της Ριζαρείου στις 7 Φεβρουαρίου του 1908. Η παραίτηση έγινε δεκτή από το συμβούλιο, το οποίο τον συνταξιοδότησε -ως ελάχιστη αναγνώριση του έργου του- με το σημαντικό για την εποχή ποσό, των 250 δραχμών το μήνα.

Στη Μονή εγκαταστάθηκε μετά το Πάσχα του ιδίου έτους, καθώς παρέμεινε στην θέση του διευθυντή της Ριζαρείου μέχρι να βρεθεί αντικαταστάτης.

Με δικά του έξοδα έκτισε μια μικρή οικία, πλησίον, αλλά εκτός της Μονής, στην οποία θα κατοικούσε. Αξιοσημείωτο είναι ότι έλαβε ενεργά μέρος στο κτίσιμο, κουβαλώντας χώμα ή λάσπη και σκάβοντας, βοηθώντας τους τεχνίτες. Ποτέ, σε όλη του τη ζωή, δεν θεώρησε κάποια εργασία ανάξια του. Πάντα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του, με ιδιαίτερη χαρά, ζήλο και ταπεινοφροσύνη.

Οι προσπάθειες που έκανε ώστε να αναγνωριστεί επίσημα η Μονή από την Εκκλησία της Ελλάδος ήταν γιγαντώδεις. Τελικά η αναγνώριση επιτεύχθηκε τέσσερα χρόνια μετά την κοίμησή του, οπότε και ανακοινώθηκε στις μοναχές με επιστολή του Αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου, στις 15 Μαΐου του 1924.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Άγιος Νεκτάριος έπασχε από χρόνια προστατίτιδα, η οποία του δημιουργούσε αφόρητους πόνους. Τελικά συμφώνησε στις συστάσεις των γιατρών και ήρθε στην Αθήνα στο Αρεταίειο νοσοκομείο. Εκεί νοσηλεύτηκε στο 2ο θάλαμο του 2ου ορόφου (ήταν θάλαμος Γ' θέσης: απορίας) για δύο σχεδόν μήνες. Στο πλευρό του, καθ' όλη την διάρκεια της νοσηλείας του, ήταν συνεχώς -και εναλλάσσονταν σε βάρδιες- οι μοναχές Ευφημία και Αγαπία. Τελικά γύρω στα μεσάνυχτα της 8ης προς 9ης Νοεμβρίου του 1920 αναχώρησε για τους Ουρανούς, σε ηλικία 74 ετών. Σήμερα στο θάλαμο, όπου άφησε την τελευταία του πνοή καίει διαρκώς ένα καντήλι μπροστά στην πάνσεπτη εικόνα του. Καθημερινά επισκέπτονται το θάλαμο πλήθος πιστών, κυρίως αρρώστων, οι οποίοι στέκονται για λίγο και νοερά αφήνουν τους στεναγμούς της καρδιάς τους, σαν μία θερμή ικεσία προς τον φιλάνθρωπο άγιο. Και εκείνος φαίνεται να συγκατανεύει. Τους δίνει κουράγιο με το ιλαρό του βλέμμα και ενισχύει την πίστη τους. Τους θυμίζει ότι και ο ίδιος πόνεσε ψυχικά και σωματικά αλλά ενισχυόταν πάντα από την αδιάκοπη επαφή του με το Θεό.

Το σκήνωμα του Αγίου μεταφέρθηκε στην Αίγινα και από το λιμάνι μέχρι την Μονή το μετέφεραν στα χέρια τους οι πιστοί. Όλο το νησί θρηνούσε μα περισσότερο απ' όλους οι μοναχές που έχασαν τον Πατέρα και Οδηγό τους. Το ιερό του σκήνωμα ήδη είχε αρχίσει να αναδίδει ευωδία. Η ταφή του, έγινε στο προαύλιο της Μονής δίπλα στο αγαπημένο του πεύκο.

Όταν μετά από έξι μήνες άνοιξαν το μνήμα για να τοποθετηθεί μια επιτύμβια πλάκα -δωρεά της Ριζαρείου- το σκήνωμά του εξακολουθούσε να ευωδιάζει χωρίς να παρουσιάζει το παραμικρό σημάδι αλλοίωσης. Ενάμιση χρόνο αργότερα το μνήμα ξανανοίχτηκε και το ιερό σκήνωμα του εξακολουθούσε να παραμένει άφθαρτο και ευωδιάζον. Το ίδιο συνέβη και τρία χρόνια μετά την κοίμησή του. Συνολικά το σκήνωμα του παρέμεινε σε αυτή την κατάσταση για είκοσι ολόκληρα χρόνια!

Τριάντα δύο χρόνια, δε, μετά την κοίμησή του έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1953, από τον Μητροπολίτη Προκόπιο.

Η επίσημη αναγνώριση του, ως Αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, έγινε το 1961 με Πατριαρχική Συνοδική Πράξη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τότε καθορίστηκε και η 9η Νοεμβρίου ως ημέρα εορτής του Αγίου Νεκταρίου.

Το συγγραφικό έργο του Αγίου Νεκταρίου

Στην λίστα που ακολουθεί μπορείτε να βρείτε τα συγγράμματα του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, με αύξοντα αριθμό, τίτλο, τόπο έκδοσης και χρονολογία έκδοσης.

1.Λόγοι εκκλησιαστικοί, Αθήνα, 1884.

2.Δέκα λόγους εκκλησιαστικούς δια την Μεγάλην Τεσσαρακοστήν, Αλεξάνδρεια, 1885.

3.Περί των Ιερών Συνόδων και περί των δύο πρώτων Οικουμενικών Συνόδων, Αλεξάνδρεια, 1888.

4.Λόγος εκφωνηθέντας εν τω Αχιλλοπουλείω Παρθεναγωγείο κατά την Εορτήν των Τριών Ιεραρχών, Αλεξάνδρεια, 1889.

5.Σχεδίασμα περί ανεξιθρησκείας, Αλεξάνδρεια, 1890 (έργο του Ευγενίου Βουλγάρεως με σημειώσεις του Αγίου στο τέλος).

6.Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι της του Χριστού Εκκλησίας, Αθήνα, 1892.

7.Τα παρ' ημίν τελούμενα Ιερά Μνημόσυνα, Αθήνα, 1892.

8.Περί της εν τω κόσμω Αποκαλύψεως του Θεού, Αθήνα, 1892.

9.Υποτύπωσις περί ανθρώπου, Αθήνα, 1893.

10.Φυσική Θεολογία, Αλεξάνδρεια, 1893 (έργο του Νεοφύτου Βάμβα).

11.Χριστιανική Ηθική, Αλεξάνδρεια, 1893 (έργο του Νεοφύτου Βάμβα).

12.Περί των αποτελεσμάτων αληθούς και ψευδούς μορφώσεως, Αθήνα, 1894.

13.Περί επιμελείας ψυχής, Αθήνα, 1894.

14.Ιερών και Φιλοσοφικών Λογίων Θησαύρισμα (Τόμος Α), Αθήνα, 1895.

15.Περί των αιτίων του Σχίσματος, Αθήνα, 1895 (στο περιοδικό «Ιερός Σύνδεσμος»).

16.Ποιμαντικές Ομιλίες, Αθήνα, 1895 (στο περιοδικό «Ιερός Σύνδεσμος»).

17.Ιερών και Φιλοσοφικών Λογίων Θησαύρισμα (Τόμος Β), Αθήνα, 1896.

18.Επικαί και ελεγειακαί γνώμαι μικρών Ελλήνων ποιητών, Αθήνα, 1896.

19.Μάθημα Χριστιανικής Ηθικής, Αθήνα, 1897.

20.Μάθημα Ποιμαντικής, Αθήνα, 1898.

21.Ορθόδοξον Ιεράν Κατήχησιν, Αθήνα, 1899.

22.Χριστολογία, Αθήνα, 1900.

23.Μελέτην περί της αθανασίας της ψυχής και περί των Ιερών Μνημοσυνών, Αθήνα, 1901.

24.Περί της Μητρός του Κυρίου, Αθήνα, 1902 (στο περιοδικό «Αναμόρφωσις»).

25.Περί των αγίων του Θεού, Αθήνα, 1902 (στο περιοδικό «Αναμόρφωσις»).

26.Περί των αγίων εικόνων, Αθήνα, 1902 (στο περιοδικό «Αναμόρφωσις»).

27.Περί της Ιεράς Παραδόσεως, Αθήνα, 1902 (στο περιοδικό «Αναμόρφωσις»).

28.Περί Εκκλησίας, Αθήνα, 1902 (στο περιοδικό «Αναμόρφωσις»).

29.Ευαγγελική Ιστορία δι' αρμονίας των Ιερών Ευαγγελιστών, Αθήνα, 1903.

30.Κατανυκτικόν Προσευχητάριον, Αθήνα, 1904.

31.Γνώθι σαυτόν, ήτοι μελέται θρησκευτικαί και ηθικαί, Αθήνα, 1904.

32.Μελέτην περί της Μητρός του Κυρίου, της Υπεραγίας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, Αθήνα, 1904.

33.Μελέτην περί Μετανοίας και εξομολογήσεως, Αθήνα, 1904.

34.Μελέτην περί του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, Αθήνα, 1904.

35.Μελέτην περί των αγίων του Θεού, Αθήνα, 1904.

36.Θεοτοκάριον μικρόν, Αθήνα, 1905.

37.Πανδέκτης των Θεοπνεύστων Αγίων Γραφών, Αθήνα, 1906.

38.Περί όρκου, Αθήνα, 1906 (στο περιοδικό «Ιερός Σύνδεσμος»).

39.Ιερατικόν Εγκόλπιον, Αθήνα, 1907.

40.Θεοτοκάριον, Αθήνα, 1907.

41.Ψαλτήριον του προφητάνακτος Δαυίδ, εντεταμένον εις μέτρα κατά την τονικήν βάσιν μετά ερμηνευτικών σημειώσεων, Αθήνα, 1908.

42.Τριαδικόν, ήτοι Ωδαί και Ύμνοι προς τον εν Τριάδι Θεόν, Αίγινα, 1909.

43.Κεκραγάριον, Αίγινα, 1910.

44.Μελέτη ιστορική περί των αιτίων του Σχίσματος, της διαιωνίσεως αυτού και περί του δυνατού ή του αδυνάτου της ενώσεως των δύο Εκκλησιών, της Ανατολικής και Δυτικής (Τόμος Α), Αίγινα, 1911.

45.Μελέτη ιστορική περί των αιτίων του Σχίσματος, της διαιωνίσεως αυτού και περί του δυνατού ή του αδυνάτου της ενώσεως των δύο Εκκλησιών, της Ανατολικής και Δυτικής (Τόμος Β), Αίγινα, 1912.

46.Περί της Μιας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας, Αίγινα, 1913.

47.Περί της Ιεράς Παραδόσεως, Αίγινα, 1913.

48.Ιστορικήν μελέτην περί του Τιμίου Σταυρού, Αίγινα, 1914.

49.Προσευχητάριον κατανυκτικόν, Αίγινα, 1914.

50.Μελέτας περί των Θείων Μυστηρίων, Αίγινα, 1915.

51.Περί Εκκλησίας, 1920 (εκδόθηκε από την Ριζάρειο).

52.Χριστιανικήν Ηθικής της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, 1955 (εκδόθηκε από τον Αρχιμανδρίτη Τίτο Ματθαιάκη).

53.Περί Μεσαίωνος και του Βυζαντινού Ελληνισμού (Εκδόσεις Πελασγός, 1994).

Ακολουθεί λίστα με συγγράμματα του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, για τα οποία αν και γνωρίζουμε την ύπαρξη τους, δεν γνωρίζουμε αν εκδόθηκαν ποτέ.

1.Μελέτη περί των αγίων λειψάνων.

2.Περί κήρου μελίσσης και ελαίου ως προσφοράς και περί θυμιάματος.

3.Περί της αφιερώσεως των Θεώ οσίων παρθένων και περί μονών και μοναχικού βίου.

4.Εορτολόγια της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας (2 τόμοι).

5.Νέον Τριαδικόν.

6.Περί Ελληνισμού.

7.Νέον Πασχάλιον αιώνιον.

8.Ερμηνεία των Πράξεων των Αποστόλων.

9.Περί της εν πνεύματι και αλήθεια λατρείας.

10.Ιερά Λειτουργική.

11.Κεφάλαια πέντε περί των λειτουργικών βιβλίων.

12.Η Θεία Λειτουργία του Αγίου και ενδόξου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Μάρκου.

13.Ιστορίας Εκκλησιαστικής μυστική θεωρία.

14.Εγκυκλοπαιδεία της φιλοσοφίας.

15.Χρηστομάθεια.

Α. 1885-1890. Περίοδος Αιγύπτου

• Δέκα λόγοι διὰ τὴν Μεγάλην Τεσσαρακοστή. Ἀλεξάνδρεια 1885

• Λόγος Ἐκκλησιαστικὸς ἐκφωνηθεὶς ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἐν Καΐρῳ τὴν πρώτη Κυριακὴ τοῦ Τεσσαρακονθημέρου. Ἀλεξάνδρεια 1886

• Δύο λόγοι Ἐκκλησιαστικοὶ ("Εἰς τὴν Κυριακήν της Ὀρθοδοξίας, ἤτοι περὶ πίστεως» καὶ «Περὶ τῆς ἐν τῷ κόσμῳ ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ, ἤτοι περὶ θαυμάτων"). Κάιρον 1887

• Λόγοι περὶ ἐξομολογήσεως. Κάιρον 1887

• Περί τῶν Ἱερῶν Συνόδων καὶ ἰδίως περὶ τῆς σπουδαιότητος τῶν δυὸ πρώτων Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Ἀλεξάνδρεια 1888

• Περί τῶν καθηκόντων ἡμῶν πρὸς τὸ Ἅγιον Θυσιαστήριον. Κάιρον 1888

• Περί τῆς ἐν τῷ κόσμῳ ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ. Ἀλεξάνδρεια 1889 Λόγος ἐκφωνειθεὶς ἐν τῷ Ἀχιλλοπουλείῳ Παρθεναγωγεῖο κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν. Ἀλεξάνδρεια 1889

• Λόγος περὶ τῆς πρὸς τὸ Ἅγιον Θυσιαστήριον προσελεύσεως. Ἀλεξάνδρεια

• Μὲ πρωτοβουλία καὶ μὲ ἐπιμέλεια τοῦ Ἁγίου ἐξεδόθηκε τὸ βιβλίο τοῦ Εὐγενίου Βουλγάρεως «Σχεδίασμα περὶ ἀνεξιθρησκείας». 1890

Β. 1892-1894. Περίοδος που ο Άγιος ήταν ιεροκήρυκας

• Αἱ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. 1892, Β´ Ἔκδοση συμπληρωμένη

• Τὰ παρ᾿ ἡμῖν τελούμενα ἱερὰ μνημόσυνα. 1892

• Περί τῆς ἐν τῷ κόσμῳ ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ. 1892, Β´ Ἔκδοση συμπληρωμένη

• Ὑποτύπωσις περὶ ἀνθρώπου. 1893

• Περί ἐπιμελείας ψυχῆς (Ἕνδεκα ὁμιλίες). 1894

• Μελέτη περὶ τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς μορφώσεως. 1894

• Ἐπιμέλεια τῆς ἔκδοσης τοῦ βιβλίου τοῦ Νεόφυτου Βάμβα «Φυσικὴ Θεολογία καὶ Χριστιανικὴ Ἠθική», Ἀλεξάνδρεια 1893

Γ. 1894-1908. Περίοδος που ο Άγιος ήταν Διευθυντής στη Ριζάρειο Σχολή

• Ὁμιλίαι περὶ τοῦ Θείου χαρακτῆρος καὶ τοῦ ἔργου τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 1895

• Ἱερόν καὶ Φιλοσοφικῶν λογίων θησαύρισμα. Τόμος Α´ 1895, Τόμος Β´ 1896

• Περὶ τῆς Ἑλληνικῆς Φιλοσοφίας

• Ἐπικαί καὶ Ἐλεγειακαὶ γνῶμαι τῶν μικρῶν Ἑλλήνων ποιητῶν. 1896

• Μάθημα Χριστιανικῆς Ἠθικῆς. 1897

• Μάθημα Ποιμαντικῆς. 1898

• Ὀρθόδοξος Ἱερὰ Κατήχησις. 1899

• Χριστολογία. 1901, ἐσώφυλλο 1990

• Μελέτη περὶ ἀθανασίας τῆς ψυχῆς καὶ περὶ τῶν ἱερῶν μνημοσύνων. 1901

• Εὐαγγελική Ἱστορία δι᾿ ἁρμονίας τῶν ποιμένων τῶν ἱερῶν Εὐαγγελιστῶν Ματθαίου, Μάρκου, Λουκᾶ καὶ Ἰωάννου. 1903

• Προσευχητάριον Κατανυκτικόν. 1904

• Τὸ γνῶθι σαυτόν. 1904

• Μελέτη περὶ τῆς Μητρὸς τοῦ Κυρίου τῆς Ὑπεραργίας Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας. 1904

• Μελέτη περὶ τῶν Ἁγίων του Θεοῦ. 1904

• Μελέτη περὶ μετανοίας καὶ ἐξομολογήσεως. 1904

• Μελέτη περὶ τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας. 1904

• Ἱστορική μελέτη περὶ τῶν διατεταγμένων νηστειῶν. 1905

• Θεοτοκάριον, ἤτοι προσευχητάριον μικρόν. 1905

• Ἱερατικόν Ἐγκόλπιον. 1907

• Θεοτοκάριον. 1907, Β´ ἔκδοση ἐπαυξημένη

• Ψαλτήριον τοῦ προφητάνακτος Δαυΐδ. 1908

• Ἐπιμέλεια τῆς ἔκδοσης τοῦ ἔργου τοῦ Ἀντιόχου μοναχοῦ της Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα «Πανδέκτης τῶν Θεοπνεύστων Ἁγίων Γραφῶν», 1906

Δημοσιευμένες Μελέτες

• Μελετίου Πηγᾶ, «Δυὸ ἐπιστολαί», Βυζαντινὰ Χρονικά, Πετρουπόλεως, Ι/1894

• Ποιμαντικαί Ὁμιλίαι. Α´ Περὶ τῆς πολιτείας τοῦ ἱεροῦ κλήρου κατὰ τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας. Ἱερὸς Σύνδεσμος, 1895-96

• Ἡ ἀγωγὴ τῶν παίδων καὶ αἱ μητέρες. Ἱερὸς Σύνδεσμος, 1895

• Περί μεσαίωνος καὶ Βυζαντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἱερὸς Σύνδεσμος

• Τίνες οἱ λόγοι τῆς μήνιδος τῶν Δυτικῶν κατὰ τοῦ Φωτίου. Θρακικὴ Ἐπετηρίς, 1897

• Περί τοῦ τὶς ἡ ἀληθὴς ἑρμηνεία περὶ τῆς ρήσεως τοῦ Ἀποστόλου Παύλου «ἡ δὲ γυνὴ νὰ φοβῆται τὸν ἄνδραν». Ἀνάπλασις, 1902

• Μελέτη περὶ τῶν ἁγίων εἰκόνων. Ἀναμόρφωσις, 1902

• Θρησκευτικαί μελέται. Ἀναμόρφωσις, 1903-04

• Περί ὅρκου. Ἱερὸς Σύνδεσμος, 1906

Επίσης έγραψε 136 επιστολές στις μοναχές που εξεδόθησαν με τον τίτλο «Κατηχητικαὶ Ἐπιστολαὶ πρὸς τὰς μοναχὰς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης», 1984.

Δ. 1908-1920. Περίοδος που ο Άγιος ήταν στο μοναστήρι στην Αίγινα

• Τριαδικόν. 1908

• Κεκραγάριον τοῦ Θείου καὶ Ἱεροῦ Αὐγουστίνου. τ.Α´-Β´, 1910

• Μελέτη ἱστορικὴ περὶ τῶν αἰτιῶν τοῦ σχίσματος. Περὶ τῶν λόγων τῆς διαιωνίσεως αὐτοῦ καὶ περὶ τοῦ δυνατοῦ ἢ ἀδυνάτου της ἑνώσεως τῶν δυὸ Ἐκκλησιῶν, τῆς Ἀνατολικῆς καὶ Δυτικῆς (τ. Α´ 1911, τ. Β´ 1912)

• Μελέται δύο. Α´ Περὶ Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας. Β´ Περὶ τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως (1913)

• Προσευχητάριον Κατανυκτικόν (β´ ἔκδοση, 1913)

• Μελέτη περὶ τῶν Θείων Μυστηρίων (1915)

• Μελέτη ἱστορικὴ περὶ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ (1914)

• Χριστιανική Ἠθικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας (β´ ἔκδοση ἐπαυξημένη, 1920)

• Περί Ἐκκλησίας («Ἑβδομηκονταπενταετηρὶς τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς 1844-1919», 1920)

Ε. Εκδόσεις μετά την εκδημία του Αγίου

• Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου καὶ ἐνδόξου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου (1955)

• Θρησκευτικαί Μελέται (1986)

ΣΤ. Ανέκδοτα έργα του Αγίου

• Μελέτη περὶ τῶν ἁγίων λειψάνων

• Περί τῆς ἀφιερώσεως τῷ Θεῷ ὁσίων παρθένων καὶ περὶ Μονῶν καὶ μοναχικοῦ βίου

• Ἑορτολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας (Περὶ τῶν Κυριακῶν τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ - Περὶ τῶν ἀκινήτων καὶ κινητῶν ἑορτῶν)

• Ἱερὰ Λειτουργική

• Κεφάλαια πέντε περὶ τῶν λειτουργικῶν βιβλίων

• Περί τῆς ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ λατρείας

• Ἐρμηνεία τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων

• Περί Ἑλληνισμοῦ

• Ἐγκυκλοπαιδεία τῆς φιλοσοφίας

• Ἱστορίας ἐκκλησιαστικῆς μυστικὴ θεωρία

• Χρηστομάθεια

• Νέον Πασχάλιον αἰώνιον

Δεύτερη κατάταξη

Α. Θεολογικά έργα

Ο Άγιος Νεκτάριος συνέγραψε μεγάλο αριθμό Θεολογικών έργων. Για το λόγο αυτό ανεδείχθη εφάμιλλος των μεγάλων της Εκκλησίας Πατέρων.

Τα συγγράμματά του είναι τα ακόλουθα:

(Τα σημειούμενα συγγράμματα με αστερίσκο εξεδόθησαν ως σχολικά βοηθήματα προς χρήση των μαθητών της Ριζαρείου Σχολής. Τα βιβλία αυτά τα έδιδε ο Άγιος προς τους μαθητές του εντελώς δωρεάν).

1. *Λόγος Ἐκκλησιαστικός. Ἀθῆναι 1884.

2. *Δέκα λόγοι ἐκκλησιαστικοὶ διὰ τὴν Μεγάλη Τεσσαρακοστή, Ἀλεξάνδρεια 1885.

3. *Περὶ τῶν Ἱερῶν Συνόδων, καὶ περὶ τῶν δύο πρώτων Οἰκουμενικῶν Συνόδων, Ἀλεξάνδρεια 1888.

4. *Λόγος ἐκφωνηθεὶς ἐν τῷ Ἀχιλλοπουλείῳ Παρθεναγωγείῳ τὴν Ἑορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, Ἀλεξάνδρεια 1889.

5. *Αἱ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι τῆς του Χριστοῦ Ἐκκλησίας, Ἀθῆναι 1892.

6. *Τὰ παρ᾿ ἡμῖν τελούμενα ἱερὰ μνημόσυνα, Ἀθῆναι 1892.

7. *Περὶ τῆς ἐν τῷ κόσμῳ ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ, Ἀθῆναι 1892.

8. *Ἀποτύπωσις περὶ ἀνθρώπου, Ἀθῆναι 1893.

9. *Περὶ τῶν ἀποτελεσμάτων ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς μορφώσεως, Ἀθῆναι 1894.

10. *Περὶ ἐπιμελείας ψυχῆς, Ἀθῆναι 1894.

11. Ἱερῶν καὶ φιλοσοφικῶν λογίων θησαύρισμα, Τόμος α´, 1895, Τόμος Β´ 1896.

12. *Ἐπικαὶ καὶ ἐλεγειακαὶ γνῶμαι μικρῶν Ἑλλήνων ποιητῶν, Ἀθῆναι 1896.

13. *Μάθημα Χριστιανικῆς Ἠθικῆς, Ἀθῆναι 1897.

14. *Μάθημα Ποιμαντικῆς, Ἀθῆναι 1898.

15. *Ὀρθόδοξος Χριστιανικὴ Κατήχησις, Ἀθῆναι 1899.

16. Χριστολογία, Ἀθῆναι 1900.

17. Μελέτη περὶ τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς καὶ περὶ τῶν ἱερῶν μνημοσύνων, Ἀθῆναι 1901.

18. Ευαγγελική ἱστορία δι´ ἁρμονίας τῶν ἱερῶν Εὐαγγελιστῶν, Ἀθῆναι 1903*.

19. Περί τῆς Μητρὸς τοῦ Κυρίου, τῆς Ὑπεραγίας, Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μαρίας, Ἀθῆναι 1904.

20. Περί τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ, Ἀθῆναι 1904.

21. Κατανυκτικόν προσευχητάριον, Ἀθῆναι 1904. Β´ἔκδοσις 1914.

22. Γνῶθι σαυτόν, ἤτοι μελέται Θρησκευτικαὶ καὶ ἠθικαί, Ἀθῆναι 1904.

23. Μελέτη περὶ μετανοίας καὶ ἐξομολογήσεως, Ἀθῆναι 1904.

24. Μελέτη περὶ τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, Ἀθῆναι 1904.

25. Θεοτοκάριον ἤτοι ᾠδαὶ καὶ ὕμνοι πρὸς τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον καὶ Ἀειπάρθενον Μαρίαν, Ἀθῆναι 1905, Β´ ἔκδοσις 1907.

26. Ἱερατικόν Ἐγκόλπιον, Ἀθῆναι 1907.

27. Ψαλτήριον τοῦ Προφητάνακτος Δαβίδ, Ἀθῆναι 1908.

28. Τριαδικόν, ἤτοι ᾠδαὶ καὶ ὕμνοι πρὸς τὸν ἐν Τριάδι Θεόν, Ἀθῆναι 1909.

29. Μελέτη ἱστορικὴ περὶ τῶν αἰτίων τοῦ Σχίσματος, Τόμος Α´ 1911, Τόμος Β´1912.

30. Περὶ τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας καὶ περὶ τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως, Ἀθῆναι 1913.

31. Ἱστορική μελέτη περὶ τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, Ἀθῆναι 1914.

32. Μελέτη περὶ τῶν Θείων Μυστηρίων, Ἀθῆναι 1915.

33. Περὶ Ἐκκλησίας. Ἐδημοσιεύθη τῷ 1920 εἰς τὸν πανηγυρικὸν Τόμον ἐπὶ τῇ 75 ἐτηρίδι τῆς Ῥιζαρείου Σχολῆς.

34. Μελέτη περὶ τῶν διατεταγμένων νηστειῶν. Ἐδημοσιεύθη εἰς «Θεολογίαν» Τόμος ΚΣΤ (1955) ἐπιμελείᾳ Ἀρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη.

35. Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου. Ἐδημοσιεύθη εἰς «Θεολογίαν» Τόμος ΚΣΤ (1955) ἐπιμελείᾳ Ἀρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη.

36. Περί ὅρκου, Ἀθῆναι 1955 (Ἐπιμελεῖα Ἀρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη).

37. Χριστιανικὴ Ἠθικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, Ἀθῆναι 1965 (ἐπιμελείᾳ Ἀρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη).

38. Μελέτη περὶ τῶν Ἁγίων Εἰκόνων, Θεσσαλονίκη 1972.

Β. Λοιπές συγγραφές

Λοιπές συγγραφές του Αγίου, τις περισσότερες των οποίων δεν εξέδωσε ποτέ είναι οι ακόλουθες:

1. Μελέτη περὶ τῶν ἁγίων λειψάνων.

2. Περὶ κηροῦ μελίσσης καὶ ἐλαίου ὡς προσφορὰς καὶ περὶ θυμιάματος.

3. Περὶ τῆς ἀφιερώσεως τῷ Θεῷ ὁσίων παρθένων καὶ περὶ Μονῶν καὶ μοναχικοῦ βίου.

4. Ἑορτολογία τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας.

5. Νέον Τριαδικόν.

6. Περὶ Μεσαίωνος καὶ τοῦ Βυζαντινοῦ Ἑλληνισμοῦ.

7. Περὶ Ἑλληνισμοῦ.

8. Ἑρμηνεία τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων.

9. Περὶ τῆς ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ λατρείας.

10. Ἱερὰ Λειτουργική.

11. Κεφάλαια πέντε περὶ τῶν λειτουργικῶν βιβλίων.

12. Ἱστορίας Ἐκκλησιαστικῆς μυστικὴ θεωρία.

13. Ἐγκυκλοπαίδεια τῆς Φιλοσοφίας.

14. Χριστομάθεια.

15. Νέον Πασχάλιον αἰώνιον.

Επιμέλεια εκδόσεων

Πέραν των ανωτέρω ιδίων αυτού έργων ο Άγιος επιμελήθηκε της εκδόσεως των κάτωθι συγγραμμάτων:

1. Εὐγενίου Βουλγάρεως: Σχεδίασμα περὶ ἀνεξιθρησκείας, Ἀλεξάνδρεια 1890.

2. Νεοφύτου Βάμβα: Φυσικὴ Θεολογία, Ἀλεξάνδρεια 1893.

3. τοῦ αὐτοῦ: Χριστιανικὴ Ἠθική, Ἀθῆναι 1893.

4. Ἀντιόχου μοναχοῦ τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σάββα: Πανδέκτης τῶν θεοπνεύστων Ἁγίων Γραφῶν (ἐκ τῆς Πατρολογίας τοῦ Migne), Ἀθῆναι 1906.

5. Ἁγίου Αὐγουστίνου: Κεκραγάριον, Τόμοι 2, Ἀθῆναι 1910.

Υμνολογία - Υμνογραφία

Το πολυδιάστατο του χαρακτήρα του Αγίου Νεκταρίου αποκαλύπτεται και από το υμνολογικό και υμνογραφικό έργο του. Ο Άγιος Νεκτάριος αγαπούσε ιδιαίτερα την Υπεραγία Θεοτόκο και γι' αυτό ειδικά συνέγραψε το θεοτοκάριον. Επίσης επεσήμανε χαρακτηριστικά τη διαφορά μεταξύ τύπου προσευχής και λατρείας.

Αγνή Παρθένε

ΥΜΝΟΙ ΣΤΗΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ ΜΑΡΙΑ

ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΟΤΟΚΑΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ

Ήχος πλ.α΄

(από Ωδή β΄) Ἁγνὴ Παρθένε Δέσποινα, ἄχραντε Θεοτόκε, [Χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε]

Παρθὲνε μὴτηρ ἄνασσα, πανένδροσέ τε πόκε. [Χαῖρε...]

Ὑψηλοτέρα οὐρανῶν ἀκτίνων λαμπροτέρα, [Χαῖρε...]

Χαρὰ παρθενικῶν χορῶν ἀγγέλων ὑπερτέρα. [Χαῖρε...]

Ἐκλαμπροτέρα οὐρανῶν, φωτὸς καθαρωτέρα, [Χαῖρε...]

Τῶν οὐρανίων στρατιῶν, πασῶν ἁγιωτέρα. [Χαῖρε...]

(από Ωδή ε΄) Μαρία ἀειπάρθενε κόσμου παντὸς Κυρία, [Χαῖρε...]

Ἄχραντε νύμφη πάναγνε, Δέσποινα Παναγία. [Χαῖρε...]

Μαρία νύμφη ἄνασσα, χαρᾶς ἡμῶν αἰτία, [Χαῖρε...]

Κόρη σεμνή, Βασίλισσα, Μήτηρ ὑπεραγία. [Χαῖρε...]

Τιμιωτέρα Χερουβίμ, ὑπερενδοξοτέρα, [Χαῖρε...]

Τῶν ἀσωμάτων Σεραφίμ, τῶν θρόνων ὑπερτέρα. [Χαῖρε...]

(από Ωδή δ') Χαῖρε τὸ ᾆσμα Χερουβίμ, χαῖρε ὕμνος ἀγγέλων, [Χαῖρε...]

Χαῖρε ᾠδὴ τῶν Σεραφίμ, χαρὰ τῶν ἀρχαγγέλων. [Χαῖρε...]

Χαῖρε εἰρήνη καὶ χαρά, λιμὴν τῆς σωτηρίας, [Χαῖρε...]

Παστὰς τοῦ Λόγου ἱερά, ἄνθος τῆς ἀφθαρσίας. [Χαῖρε...]

Χαῖρε παράδεισε τρυφῆς, ζωῆς τε αἰωνίας. [Χαῖρε...]

Χαῖρε τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, πηγὴ ἀθανασίας. [Χαῖρε...]

(Από Ωδή ε') Σὲ ἱκετεύω Δέσποινα, σὲ νῦν ἐπικαλοῦμαι. [Χαῖρε...]

Σὲ δυσωπῶ Παντάνασσα, σὴν χάριν ἐξαιτοῦμαι. [Χαῖρε...]

(Από Ωδή β΄) Κόρη σεμνὴ καὶ ἄσπιλε, Δέσποινα Παναγία, [Χαῖρε...]

Θερμῶς ἐπικαλοῦμαί σε, ναὲ ἡγιασμένε. [Χαῖρε...]

(Από Ωδή ε΄) Ἀντιλαβοῦ μου, ρῦσαί με ἀπὸ τοῦ πολεμίου [Χαῖρε...]

Καὶ κληρονόμον δεῖξόν με ζωῆς τῆς αἰωνίου. [Χαῖρε...]

Η προσευχή του Αγίου Νεκταρίου στην αγαπημένη του Θεοτόκο

Δέσποινα παντευλόγητε, Υπέραγνε Παρθένε,
Παράδεισε πανθαύμαστε, κήπε καλλωπισμένε,
Σε δυσωπώ, Πανάχραντε, χαρίτωσον τον νουν μου,
κατεύθυνον τας σκέψεις μου, φώτισον την ψυχήν μου.

Κόρη με ποίησον αγνόν, πράον, σεμνόν, ανδρείον,
ησύχιον και κόσμιον, ευθύν, όσιον, θείον,
επιεική, μακρόθυμον, των αρετών δοχείον,
άμεμπτον, ανεπίληπτον, των αγαθών ταμείον.

Δος μοι σοφίαν, σύνεσιν και μετριοφροσύνην,
φρόνησιν και απλότητα και ταπεινοφροσύνην.
Δος μοι νηφαλιότητα, όμμα πεφωτισμένον,
διάνοιαν ολόφωτον, πνεύμα εξηγνισμένον.

Απέλασον την οίησιν, την υπερηφανίαν,
τον τύφον, την φυσίωσιν, και την αλαζονείαν,
την ύβριν, το αγέρωχον, την υψηλοφροσύνην,
γλώσσα μεγαλορρήμονα, ισχυρογνωμοσύνην.

Την αστασία την φρικτήν, την περιττολογίαν,

την πονηρία την πολλήν, και την αισχρολογίαν.

Χάρισαί μοι, Πανάχραντε, την ηθικήν ανδρείαν,
το θάρρος, την ευστάθειαν, δος μοι την καρτερίαν.

Δος μοι την αυταπάρνησιν, την αφιλαργυρίαν,
ζήλον μετ’επιγνώσεως και αμνησικακίαν.
Δος μοι ακεραιότητα, ευγένειαν καρδίας,
πνεύμα ευθές, ειρηνικόν, και πνεύμα αληθείας.

Φυγάδευσον, Πανάχραντε, τα πάθη της καρδίας,
τα πολυώνυμα, Αγνή, της ηθικής δειλίας.
Την αναδρίαν την αισχράν, το θράσος, την δειλίαν,
την ατολμίαν την δεινήν και την απελπισίαν.

Άρον μοι, Κόρη, τον θυμόν και πάσαν ραθυμίαν,

την αθυμία, την οργήν, ως και την οκνηρίαν.

Τον φθόνον, την εμπάθειαν, το μίσος, την κακίαν,
την μήνιν, την εκδίκησιν και την μνησικακίαν.

Την έριδα την ευτελή και την πολυλογίαν,
την γλωσσαλγίαν την δεινήν και την βωμολοχίαν.
Δος μοι, Παρθένε, αίσθησιν, δος μοι ευαισθησίαν.
Δος μοι συναίσθησιν πολλήν και ευσυνειδησίαν.

Δος μοι, Παρθένε, την χαράν Πνεύματος του Αγίου.

Δος μοι ειρήνην τη ψυχή, ειρήνην του Κυρίου.

Δος μοι αγάπην, έρωτα θείον, εξηγηγνισμένον,
πολύν, θερμόν και καθαρόν και εξηγιασμένον.
Δος πίστιν ζώσαν, ενεργόν, θερμήν, αγνήν, αγίαν,
ελπίδα αδιάσειστον, βεβαίαν και οσίαν.

Άρον απ’εμού, Παρθένε, τον κλοιόν της αμαρτίας,

την αμέλειαν, την μέθην, την ανελεημοσύνην,

τα κακάς επιθυμίας, την δεινήν ακολασίαν,
γέλωτας της ασελγείας και την πάσαν κακουργίαν.

Σωφροσύνην δος μοι, Κόρη, δος εγκράτειαν, νηστείαν,
προσοχήν και αγρυπνίαν και υπακοήν τελείαν.
Δος μοι προσοχήν εν πάσι και διάκρισιν οξείαν,
σιωπήν και ευκοσμίαν, και υπομονήν οσίαν.

Επιμέλειαν παράσχου, Δέσποινα, προς εργασίαν,

προς τελείωσιν και ζήλον αρετών προς γυμνασίαν.

Την ψυχήν μου, την καρδίαν και τον νουν μου, Παναγία,
τήρει εν αγιωσύνη, φύλαττε εν παρθενία.

Υμνολογία

Κεκραγάριον είναι τα τέσσερα βιβλία των Εξομολογήσεων του ιερού Αυγουστίνου, κατά μετάφραση Ευγενίου Βουλγάρεως, τα οποία ο Άγιος ανήγαγεν «από του πεζού λόγου εις τον έμμετρον»

Ψαλτήριον είναι πάντες οι Ψαλμοί του Δαβίδ, τους οποίους ο Άγιος, «ενέτεινεν εις μέτρα ποικίλα, Θεού ευδοκούντος και εμπνέοντος, κατά τονικήν βάσιν».

Επιστολές

Εκτός των συγγραφών διεσώθησαν και ορισμένες ιδιωτικής φύσεως επιστολές του Αγίου Νεκταρίου, οι οποίες περιλαμβάνονται στην βιογραφία του, η οποία συνετάχθη από τον Σεβ. Μητροπολίτη πρώην Παραμυθίας κ. Τίτο. Οι επιστολές είναι οι εξής:

Α) Ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Μητροπολίτην Ἀθηνῶν Γερμανὸν Καλλιγᾶν.

Β) Ἐπιστολὴ πρὸς τὸ Μητροπολίτην πρῴην Κεφαλληνίας Σπυρίδωνα.

Γ) Τεσσαράκοντα πέντε ἐπιστολὲς πρὸς τὴν πρώτην Ἡγουμένην τῆς ἱερᾶς αὐτοῦ Μονῆς Ξένην μοναχὴν καὶ τὰς λοιπὰς μοναχὰς τῆς Μονῆς ταύτης.

Δ) Δέκα ἐπιστολὲς πρὸς τὸν πιστόν του ἀκόλουθον Κωνσταντίνον Σακκόπουλον καὶ

Ε) Ἐπιστολὴ πρὸς τίνα μοναχὸν Ἰωάσαφ.

Επίσης στο βιβλίο του (+1987) Αρχιμ. Χερουβείμ (Καράμπελα): Δανιήλ ο Κατουνακιώτης, Αθήναι 1979, και στις σελίδες 85-89 περιλαμβάνεται επιστολή του Αγίου Νεκταρίου προς το βιογραφούμενο αγιορείτη μοναχό.

Τέλος, ο Άγιος συγκέντρωσε κάποιες ακολουθίες και ύμνους της Εκκλησίας και συνέταξε Προσευχητάριο προς χρήση του ιδίου και παντός Χριστιανού, περιέχον τις ακολουθίες: Προοιμιακή Προσευχή, Ακολουθία του Όρθρου, Ακολουθία της Ενάτης Ώρας, Ακολουθία του Εσπερινού, Ακολουθία του Αποδείπνου, Ακολουθία του Μικρού Παρακλητικού Κανόνος στην Υπεραγία Θεοτόκο, Ακολουθία του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος στην Υπεραγία Θεοτόκο, και κάποια Στιχηρά, Καθίσματα, Απολυτίκια για κάθε ημέρα της εβδομάδος.

Ὁ παρὼν κατάλογος στηρίχθηκε στὰ βιβλία:

1. Μοναχοῦ Θεοκλήτου Διονυσιάτου: Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὁ Θαυματουργός. Ἐκδ. Ὑπακοή, 1992

2. Σοφοκλῆ Γ. Δημητρακόπουλου: Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως - Ἡ πρώτη ἁγία Μορφὴ τῶν καιρῶν μας. Ἀθήνα 1998

Πηγή Υλικού:      Ιστοχώρος «Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως»

Ιστοχώρος Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιλογή υλικού:

Αικατερίνη Διαμαντοπούλου

Υπεύθυνη Υλικού των Ιστοχώρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων