ΟΜΙΛΙΑ-ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Α.Π.ΠΑΝ. ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΛΕΩ ΝΑΙ 30/6/17

 

Η συμμετοχή του Α.Π.ΠΑΝ. στην ετήσια εορτή του "ΛΕΩ ΝΑΙ "

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Από τους προϊστορικούς χρόνους η έκφραση της τέχνης αποτελούσε ταυτόχρονα θρησκευτική, πολιτική, οικονομική και επιστημονική πράξη. Η τεχνολογία και η αισθητική ήταν πάντα συνδεδεμένες περισσότερο στην αρχιτεκτονική, τον κινηματογράφο και την μουσική, παρά στην γλυπτική, τον χορό την ζωγραφική και την ποίηση.

Ο ορισμός της τέχνης, όπως διατυπώθηκε από την ελληνική σκέψη, με κύρια διακριτά την αρμονία, το μέτρο, το κάλλος και την εξύψωση, αμφισβητήθηκε από νεότερες θεωρίες του 20ού αιώνα.

Ο 20ός αιώνας είναι γεμάτος από μοντέρνες ιδέες περί Τέχνης, μολονότι στα φύλλα των δένδρων διακρίνουμε διαχρονικά μια υψηλή αρχιτεκτονική, όπως και σε ένα λουλούδι πολύχρωμο την ζωγραφική της φύσης. Μπορούμε ακόμα να χαιρόμαστε τον χορό των δένδρων στο φύσημα του ανέμου και τη γλυπτική της γης που διακρίνεται σε όλα της τα πλάσματα. Και παρ’ όλες τις διαφωνίες των καλλιτεχνών, ευτυχώς εξακολουθούμε να ταξιδεύουμε με την μουσική των εποχών μέσ’ στο κελάηδισμα των πουλιών και να θαυμάζουμε αυτή την ασύλληπτη ποίηση στο θέατρο των κόσμων. Και η χαρά βρίσκεται εκεί, στη συμμετοχή και την συμμέθεξη. Στην βαθύτερη επικοινωνία μας όταν τολμούμε να αγαπάμε. Ειδάλλως δεν ζούμε. Όταν δεν κοινωνούμε την μεταξύ μας αγάπη, δεν επικοινωνούμε αληθινά, ούτε και ζούμε.

Όταν κυριαρχεί ο φόβος είναι επειδή κρύβουμε την ομορφιά της αγάπης. Ο φόβος είναι απώθηση και απουσία φωτός, η αίσθηση της απουσίας του θείου από εντός μας. Η αληθινή τέχνη διακρίνεται, όταν ενεργοποιεί αυτήν την θεία μνήμη, το βίωμα της θείας παρουσίας μέσα μας. Αυτό απαιτεί προσπάθεια, άσκηση, μελέτη και κόπο, μαθητεία και σπουδή, όπως η μουσική. Για να κάνεις απλώς φασαρία δεν χρειάζεται τίποτα απ’ όλα αυτά. Αλλά και στην μεγάλη τέχνη οινοποιίας έχει ειπωθεί ότι «κακός άνθρωπος, καλό κρασί δεν βγάζει». Επομένως, ο ενθουσιασμός, η αφιέρωση και η γοητεία, δεν είναι αρκετά αν δεν υπάρχει διάκριση, η οποία προέρχεται από την πνευματικότητα.

Πνευματικότητα και Τέχνη συναντώνται στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία επίσης και γι’ αυτό όποιος δεν παίρνει στα σοβαρά τα παιχνίδια που επιλέγουμε για τα παιδιά μας ή την ψυχαγωγία μας, μάλλον δεν είναι σοβαρός.

Τα τελευταία 100 χρόνια η ανθρωπότητα βιώνει τα αποτελέσματα της επιλογής της να πειραματιστεί με νέους τρόπους έκφρασης, πληρώνοντας ως τίμημα την καθημερινή προσβολή της αισθητικής είτε στην τσιμεντούπολη, είτε στην ρημαγμένη επαρχία.

Παράλληλα με τα σημάδια της παρακμής, της διαφθοράς και του εκφυλισμού της τέχνης, παρατηρούμε αντίστοιχα σημάδια στην πολιτική, τη θρησκεία, την επιστήμη, την παιδεία.  Δηλαδή σε όλους τους πυλώνες του πολιτισμού, που συμπεριλαμβάνουν: αισθητική, οικονομία, ήθη και έθιμα, τεχνολογία, φιλοσοφία.

Για όλα αυτά, φυσικά, δεν ευθύνεται η τέχνη, εκτός και αν παραδεχθούμε ότι έχει έναν ηγετικό ρόλο στην κοινωνία, τον οποίο αρνείται να αναλάβει.

Αυτό όμως, δεν προέρχεται απαραίτητα από ανιδιοτελή κίνητρα απάρνησης κάποιας εξουσίας, διότι η τέχνη, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, είναι ακόμη ένα προϊόν καταναλωτισμού και εκπόρνευσης. Ή μήπως δεν διακρίνουμε την στρατευμένη τέχνη υπέρ της μίας ή της άλλης πολιτικής παράταξης που διχάζει, ή υπέρ της μίας ή της άλλης θρησκείας που φανατίζει; Εκτός και αν αρνούμεθα ότι η τέχνη φέρει ως βασική της λειτουργία την επίτευξη της ενότητας, όπως βλέπουμε στην ποίηση, την μουσική, το θέατρο, το χορό, που υπερβαίνουν τα εθνοφυλετικά-θρησκευτικά πρότυπα.

Το ύψος και η ποιότητα των πολιτισμικών εκφράσεων αυτών των πυλώνων της πανανθρώπινης συνείδησης, είναι ανάλογο με το επίπεδο της υλικής και της πνευματικής συνείδησης των ανθρώπων. Μ’ αυτό τον τρόπο διακρίνουμε την αληθινή πνευματικότητα από την υλιστική της απομίμηση, που είναι προϊόν της διάνοιας και της διανόησης και όχι του πνεύματος και της ψυχής.

Η πνευματικότητα σχετίζεται  με την τάση του ανθρώπου για εξέλιξη, αυτογνωσία, τελειοποίηση και θέωση, ανάλογα με το επίπεδο συνείδησης που βιώνει κανείς την φανέρωση της Ουσίας Αρχετύπων και προτύπων. Αυτή η ουσία είναι το κριτήριο πολιτισμών και ατόμων και όχι η όποια εκτός ουσίας εξουσία, που διαθέτει την οικονομική ισχύ για να προάγει φθοροποιά πρότυπα.

Επομένως, κυριολεκτικώς ουσιαστικά η πνευματικότητα είναι το μέτρο διάκρισης της παραπαιδείας, της παραπολιτικής, της παραοικονομίας, της παραθρησκείας και γιατί να διστάζουμε να ομολογήσουμε και της παρατέχνης, που έχει νοσηρά αποτελέσματα και δεν ταυτίζεται με το άτεχνο, που είναι αθώο (δηλαδή, έξω από τον κύκλο της παρανομίας και της παραμόρφωσης και του παρασιτισμού).

Για να είμαστε όμως αντικειμενικοί, ας μελετήσουμε την περίπτωση εκατομμυρίων τερατουργημάτων, που οι δημιουργοί τους αυτοαποκαλούνται καλλιτέχνες και ισχυρίζονται ότι μ’ αυτόν τον τρόπο θεράπευσαν την ψυχή τους, φανερώνοντας την νοσηρότητα, την δυσαρμονία, την σχιζοφρένεια και την αισχρότητα του σύγχρονου κόσμου.

Αν όμως δεχόμαστε ότι υπάρχει απλά καλή και κακή μουσική, ανεξαρτήτως είδους, τότε το ίδιο πρέπει να παραδεχτούμε ότι ισχύει για όλες τις τέχνες. Όπως η πνευματικότητα αποτελεί έκφραση αυτογνωσίας, έτσι και η τέχνη, όπως και οι υπόλοιποι πυλώνες του πολιτισμού, αποτελούν έκφραση της πνευματικότητας ατομικής και συλλογικής, προσωπικής και πανανθρώπινης.

Σήμερα, η οπτική της επιστήμης και της πνευματικότητας ολοκληρώνουν την συμφωνία τους, ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν με Φως, Ήχο και Αριθμό, και έτσι λέμε ότι τα Μαθηματικά είναι γλώσσα συμπαντική και Ηθοποιός σημαίνει Φως, διότι ποιεί ήθος, χρησιμοποιώντας τον λόγο, την ποίηση, το χορό, την γλυπτική στις μάσκες, την ζωγραφική και την αρχιτεκτονική στα σκηνικά και το θέατρο.

Συμπαντική γλώσσα είναι και η Μουσική, αφού συνδέεται με τα Μαθηματικά, όπως αποκάλυψε και ο Πυθαγόρας για την μουσική των σφαιρών. Συμπαντική γλώσσα όμως είναι και το Συναίσθημα, μας λέει η βιοχημεία και η ψυχολογία. Και αυτό το Συναίσθημα σχετίζεται με όλες τις τέχνες.

Πνευματικότητα και Τέχνη δεν αποτελούν απλώς εκφράσεις όντων ή συλλογικοτήτων, αλλά τρόπο ύπαρξης, κοσμοθεώρησης και επικοινωνίας με την Ουσία. Αυτό σημαίνει, όχι μόνο την Ουσία των Όντων ή των πραγμάτων, αλλά την Ουσία των πέρα απ’ την μορφή ιδεών και αρχών.

Απόδειξη έκφρασης της Αλήθειας, που είναι ο κοινός παρανομαστής πνευματικότητας και τέχνης, είναι η πρόνοια που ενεργοποιεί την παιδεία της αυτογνωσίας. Η Αλήθεια που μας απελευθερώνει από το περιορισμένο, ασχημάτιστο (δηλαδή άσχημο και ανολοκλήρωτο), στο κάλλος του Όλου, που απλοϊκά ονομάζουμε «όμορφο». Όποιος τολμάει να γκρεμίσει το άλλοθι της ζωής του, αφαιρεί τα διάφορα εγώ του και απελευθερώνεται από τον ψεύτικο εαυτό του, γιατί ανακαλύπτει τον αληθινό. Όποιος δεν φοβάται την Αλήθεια, αξίζει το Αγαθό της Ελευθερίας και γι’ αυτό την ζει μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής του, μέσα στην απεραντοσύνη του πνεύματος. Φανταστείτε να χαιρόμασταν στους δρόμους δωρεάν όλα αυτά τα έργα τέχνης που τα κλείσαμε στα μουσεία, διότι ήμασταν ανεύθυνοι να τα διαφυλάξουμε. Αφαιρέσαμε από την ζωή μας λάθος πράγματα.

Η αφαιρετική διαδικασία στην ποίηση, την εξύψωσε ανάμεσα στις τέχνες, ως Θεία Τέχνη Ποίησης Λόγου. Έτσι ακριβώς και ο γλύπτης αφαιρεί το υλικό που χρειάζεται για να απελευθερώσει μέσα από τον βράχο ένα έργο τέχνης. Εάν θέλουμε να ζούμε αληθινά στην ομορφιά της Τέχνης είναι απαραίτητο να αφαιρέσουμε την ασχήμια και την αρρώστια που παριστάνει την τέχνη. Η αφαίρεση της παρατέχνης είναι η αφαίρεση του παραλογισμού και η αποκατάσταση των αληθινών προτύπων και αρχετύπων, τα οποία απαξιώθηκαν, συκοφαντήθηκαν και χλευάστηκαν, προκειμένου να απορριφθούν, χάριν γελοίων ή ανισόρροπων προτύπων δυσαρμονίας αλλά και αισχρότητας.

Φτάσαμε το κακέκτυπο, το πλαστογράφημα και η απομίμηση να κοστίζει περισσότερο από το πρωτότυπο και το γνήσιο που ονομάστηκαν γραφικά. Ωστόσο, προσωπικά συμφωνώ και επαυξάνω στο να κοστίζουν ακριβότερα τα αντίγραφα, ώστε να συνειδητοποιήσουμε βαθύτερα τις σχέσεις μας με εκείνους που μπορούν να τα αγοράζουν.

Στον χώρο της τέχνης, όπου επιστατούν οι 9 μούσες, θα ανακαλύψουμε την μητέρα που τις γέννησε: την Μνημοσύνη και τον πατέρα τους, που το όνομά του υπενθυμίζει τη βασική λειτουργία της βούλησής του, που είναι η ζεύξις.

Στον χώρο της τέχνης κυριαρχεί η φαντασία, όπως η λογική στην επιστήμη. Έμπνευση, διαίσθηση και ενόραση, ικανότητα οραματισμού και δημιουργίας διαθέτουν και οι δύο, στο βαθμό που δεν εξαρτώνται και δεν περιορίζονται από τους άλλους πυλώνες της θρησκείας και της πολιτικής, τότε ο 5ος πυλώνας της παιδείας είναι υγιής, εφόσον υπηρετεί τον νέο πολιτισμό του «Είναι». Δηλαδή, όταν δεν εξυπηρετεί τον ψευδοπολιτισμό του «έχειν».

Η ουσία του «ευ ζην», είναι η επιστήμη της τέχνης να ζεις, ξεκινάει από το «κατά φύσιν και κατά μέτρον ζην» και καταλήγει στο «ως Λόγος Αγάπη ζην».

Το μεγάλο πρόβλημα της τέχνης ήταν πάντα η ένταξη της μορφής στο χώρο. Και αυτό σχετίζεται με την ιδέα περί προσώπου. Η μορφή θυσιάζεται με κάθε περιορισμό της (διάνοια-χρόνος-σκέψη), αποκαλύπτοντας τις νέες διαστάσεις της συνείδησης, που από προσωπική γίνεται υπερπροσωπική, όταν ανακαλύπτει στην Αγάπη την αληθινή ζωή. Αυτή η θυσία της μορφής, του ατόμου, του προσώπου, του όντος, του ανθρώπου και του θεού, είναι ο βαθύτερος σύνδεσμος θρησκείας και τέχνης και αποτελεί το πεπρωμένο των Ελλήνων ατομικά και συλλογικά, όπως αποκάλυψε ο Χριστός στην παραβολή για τον κόκκο του σίτου, που πρέπει να θυσιαστεί στη γη για να καρποφορήσει πολλά.

Ζωή υπάρχει για όποιον δίνει νόημα στην ύπαρξή του, κάνοντας την ζωή του έργο τέχνης. Σμιλεύοντας καθημερινά πράξεις, σκέψεις, λόγια και συναισθήματα, με το καλέμι της διάκρισης και το σφυρί της θέλησης. Και το όραμα του κινήτρου που κάνει πάντα την διαφορά.

Είναι τελικά το κίνητρο, η αγαθοτέλεια και η ανιδιοτέλεια της προσφοράς προς τον πλησίον και τον κόσμο, τον ίδιο μας τον εαυτό και τον θεό που υπάρχει μέσα του το κλειδί της κατανόησης, της πνευματικότητας και της τέχνης.

Είναι η ανιδιοτελής αγάπη, ο θαυμασμός του αθάνατου κάλλους, που έλκει το Φως και τη Θεία Χάρη, τότε κάθε μας εκδήλωση υφαίνει τον αληθινό Θείο Εαυτό μας, όπως ένα θραύσμα από ένα έργο τέχνης και μόνο εξακολουθεί να εκπέμπει το Φως και τη Χάρη της συνείδησης που το δημιούργησε. Μια προσευχή μπορεί επίσης να είναι ταυτόχρονα έργο τέχνης. Η ύψιστη προσευχή δεν έχει συναισθήματα, σκέψεις, λόγια, πράξεις ή κίνητρα. Μοιάζει με άπειρο θαυμασμό και δοξολογία ανέκφραστη, που μετουσιώνει, απελευθερώνοντας από την μορφή, στο Άχωρο και Άχρονο.

ΚΕΙΜΕΝΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Γ. ΚΛΕΙΔΑΡΑΣ